Anatomi Atlası

Anatomi Atlası

Değerli Okurlar, Atlası Türkçe’ye çevirirken etik ve estetik değerlere bağlı kalmaya özen gösterdik. Latince ve İngilizce sözcüklerin Türkçe’lerini bulmak ve yazmak için özel çaba harcadık. Atlası çevirirken Latince sözcükleri bozmadan koruduk, varsa Türkçe karşılığı olanları yerine koyduk. Türkçe okuyanları Latince sözcükler içinde bunaltmayıp kolay anlaşılır olmasını sağladık. Türkçe ne kadar çok kullanılırsa, öğrenci asıl öğrenmesi gereken anatomiyi o kadar kolay öğrenecektir. Anatomi sözcük anlamı olarak ana- (baştan başa) ve -tome (kesmek) ön ek ve son eklerinden türemiştir. Tıp eğitiminde ortak dil kullanma gerekliliği nedeniyle, “Anatomi Terimleri”nin öğrenilmesi zorunludur. Tıbbın temel terimler dizgelerinden biri olan “Anatomi Terimler Dizgesi” ise Latince ve eski Yunancadan (Grekçe) köken alır. Bu terimleri anlayıp kavrayabilmek için Latince dil bilgisi hakkında bilgimizin olması gerekir. Atlasımız, terimler dizgesini açıklayan bir atlas olmadığı için burada uzun bir açıklama yapamıyoruz. Bununla birlikte, Latince ve Grekçe olan anatomi harfleri ile anatomi terimlerinin okunuşu yönünden kısaca bilgi vermenin doğru söyleyiş için uygun olacağını düşündük (okunuşlar sonraki sayfadadır). Anadilini kaybeden bir toplum sessiz, etkisiz ve kimliksiz kalır. Bu da insanların düşünce yeteneğini yitirmesi demektir ki, böyle ortamda, ne bilim ne de sanat gelişemez. Hekimlik ve dolayısıyla Anatomi terimlerimizin Türkçeleştirilmesi hem bir gereksinim hem de bir zorunluluktur. Bu durumu ulu önder Mustafa Kemal Atatürk şu sözleriyle en güzel biçimde ifade etmiştir: “Türk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil şuurla işlensin. Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır”. Ülkemizdeki güncel Tıp Eğitimini çağdaş bilgilerle ve kendi öz dilinde yapabilen bir nesil yetiştirebilmek en büyük çabamızdır. 8. yüzyıldan bu yana Türkler ve Anadolu Selçukluları kendi dillerinde kitap ve yazı üreten bir toplum olarak tıbbın kolayca anlaşılabilmesi için Türkçe yazmışlar ve değerli eserleri Türkçe’ye çevirmişlerdir. Türkçe bilim terimi üretme çalışmaları 1936 yıllarında Prof.Dr. Hamza Vahit Göğen, Prof.Dr. Nurettin Ali Berkol tarafından başlatılmış, Ord.Prof.Dr. Zeki Zeren, Prof.Dr. Cevdet Erimoğlu tarafından sürdürülmüştür. Ancak bilimsel iletişimin çok az olduğu o dönemlerdeki bu çalışmalar tüm bilim insanlarına yayılamamış ve güdük kalmıştır. Son 10 yıldır gelişen internet çağıyla bu teknolojiyi dil için de kullanmak gerekmektedir. Günümüzdeki bilimsel gelişmelere paralel olarak birçok yeni sözcük bilim yaşamımızda yer almaktadır. Bu sözcüklerin neredeyse tümüne yakını yabancı dillerden dilimize girmektedir. Çünkü yeni bulunan ya da üretilen bir olgunun adlandırmasını da kişiler doğal olarak kendileri yapmaktadırlar. Yabancı dillerden dilimize giren anatomi ve diğer bilim terimleri yıllarca Türkçe karşılık bulunmadan yabancı dildeki okunuşlarına göre Türkçe harflerle yazılagelmiştir (transkripsiyon). Bu biçimde kullanılagelen ve söylenilegelen bir çok sözcük (ör: servikal, spinal, kraniyal, periferik) Türkçemizi bozmuş bunun ötesinde anatominin ve tıbbın çarpık bir dille anlatılmasından dolayı Tıp eğitimini de zorlaştırmıştır. Güzel Türkçemizi korumak adına ve bilim dilini Türkçe konuşarak bilimi daha iyi öğrenebilmek için öncelikle, Türkçe karşılıkları var olan sözcükleri Türkçe kullanılmalı (örn. omurilik, göğüs, atardamar, bağ), daha sonra Türkçe çalışma kurullarındaki hocalarımızın yaptıkları çalışmalar ile yeni üretilen Türkçe sözcükleri değerlendirilmeli ve kullanılmalıdır (örn. oksal, sinir donatısı). Yineliyoruz: “Türkçe ne kadar çok kullanılırsa, öğrenci asıl öğrenmesi gereken anatomiyi ve tıbbı o kadar kolay öğrenecektir”. 

Bir Anatomist tüm sağlık çalışanlarını yetiştirir. Onlara anatomi öğretirken, bilimsel dili öğretmesinin yanısıra, halk diline oturmuş Türkçe sözcükleri de öğretmesi sağlık personelinin ileride hasta ile rahat iletişime geçebilmesini kolaylaştıracaktır. Daha da ötesi bu yolla, sağlık çalışanlarının hastalar tarafından kendilerine yakın olarak algılanması ve benimsenmesi sağlanacaktır. Hasta kendine yakın bulduğu sağlık çalışanının sözünü dinler ve onun tedavisine uyar. Öncelikle, atlas çevirisinde çalışan tüm öğretim üyesi meslektaşlarımıza titiz çalışmalarından dolayı içten teşekkürlerimizi ve saygılarımızı sunarız. Atlasın çevirisinde dilbilimsel destek sağlayıp çalışmamızı yüreklendiren Prof.Dr. Aydın Köksal’a, Prof.Dr. Cengiz Yakıncı’ya, ayrıca teşekkürlerimizi sunuyoruz. Bizi her zaman çalışmalarımız konusunda yüreklendiren sevgili babalarımız Cemil Denk - Tekin Çelik ve sevgili annelerimiz Faika Denk - Reyhan Çelik’e çok teşekkür ediyoruz. İyi ki varsınız. Palme Yayınevi çalışanları adına Genel Müdürü İlhan Budak’a, dizgide titizlikle çalışan Davut Öztürk’e ayrıca teşekkür ediyoruz. Sizin enerjiniz olmasaydı bu Atlası bu kadar güzel hazırlayamazdık. Editörlük çok zahmetli ve titizlik gerektiren bir iştir. Bu emeğin en güzel karşılığı öğrencilerin kitapları okumalarıdır. Umarız öğrencilerimiz, bu dünyanın en donanımlı Anatomi Atlasımızı okur ve yararlanır. Bu atlas tıp, diş hekimliği ve sağlık bilimleri öğrencileri ile sağlık alanında çalışanlar için uygun biçimde hazırlanıp sunulmuştur. Okuyup üstünde çalışan herkese yararlı olması umuduyla ve kıvancıyla saygılarımızı sunarız. PROF. DR. CEMİL CEM DENK Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Anatomi A.D TÜBA “Türkçe Tıp Terimleri Sözlüğü Projesi” E. Üyesi PROF. DR. HAKAN HAMDİ ÇELİK Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Anatomi A.D