Sürdürülebilir Kalkınma: Şirketlerin Çevresel ve Sosyal Yaklaşımları

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III GİRİŞ 1 BÖLLİM 1 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA VE BOYUTLARI 1. Ekonomik Kalkınma ve Çevre İlişkisi 5 2, Sürdürülebilir Kalkmmamn Geçmişi ••• 6 2.1. Ortak Geleceğimiz Raporu 7 2.2. Rio Zirvesi 8 2.3. Rio+5 Zirvesi 10 2.4. Johannesburg Zirvesi . 10 2.5. Avrupa Birliğinde Sürdürülebilir Kalkmma Konusundaki Çalışmalar 13 2.6. Türkiye'de Sürdürülebilir Kalkmma Konusundaki Çalışmalar 15 2.6.1. Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Plara (UÇEP) 15 2.6.2. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Çevre 16 2.6.3. Ulusal Rapor . IV 3. Sürdürülebilir Kalkınmanın Boyutlan 19 3.1. Tanım . 19 3.2. Sürdürülebilir Kalkınmanın Boyutları 22 3.2.1. Ekonomik Sürdürülebilirlik 23 3.2.2. Çevresel Sürdürülebilirlik . 26 3.2.3. Sosyal Sürdürülebilirlik 27 4. Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri : 29 4.1. BM Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu Sürdürülebilirlik Göstergeleri 31 4.1.1. Sosyal Göstergeler 35 4.1.2. Çevresel Göstergeler . 39 4.1.3. Ekonomik Göstergeler 45 4.1.4. Kurumsal Göstergeler 47 4.2. Çevresel Sürdürülebilirlik Endeksi 48 4.3. Sürdürülebilirlik Enstitüsü Göstergeleri 53 BÖLÜM II KURUMSAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK I. Kurumsal Sürdürülebilirliğin Temelleri 63 1.1. Sürdürülebilir Kalkmma 64 1.2. Sosyal Paydaşlar Teorisi 65 1.3. Kurumsal Sosyal Sorumluluk 66 1.4. Kurumsal Hesap Verebilirlik Teorisi 69 2. Kurumsal Sürdürülebilirliğin Tanımı ve Boyutlan 69 2.1. Kurumsal Sürdürülebilirlik - Sürdürülebilir Şirket 69 2.2. Kurumsal Sürdürülebilirlik Modelleri 72 2.2.1. Stead ve Stead Modeli (1992) 73 2,2.2. Callens ve Tyteca Modeli (1995) 74 2.2.3. Van Soıneren Modeli (1995) 76 2.2.4. Shrivastava ve Hart Modeli (1995) 76 2.2.5. Welford Modeli (1997) 78 2.3. Kurumsal Sürdürülebilirliğin Ekonomik, Çevresel ve Sosyal Boyutları 79 2.3.1. Ekonomik Sürdürülebilirlik 80 2.3.2. Çevresel Sürdürülebilirlik 82 2.3.3. Sosyal Sürdürülebilirlik 85 3. Kurumsal Sürdürülebilirlik ve Rekabet Avantajı 87 3.1. Sürdürülebilirliğin Avantajlan 88 3.2. Sürdürülebilirlik ve Finansal Performans İlişkisi 92 4. Kurumsal Sürdürülebilirlik Göstergeleri ve Raporlama 97 4.1. Raporlama İhtiyacı . 97 4.2. Sürdürülebilirlik Raporlamasında Eğilimler 99 4.3. Kurumsal Sürdürülebilirlik Göstergeleri 102 4.3.1. Global Reporting Initiative - Sürdürülebilirlik Raporlama Rehberi 103 4.3.2. Dow Jones Sürdürülebilirlik Grubu- Dow Jones Sürdürülebilirlik Endeksi 107 4.3.3. Birleşmiş Milletler - Küresel ilkeler Sözleşmesi 109 4.3.4. Sürdürülebilir Kalkınma Dünya îş Konseyi - Eko-Verimlilik Göstergeleri 111 4.4. Sürdürülebilirlik Raporlaması İçin Öneriler 113 BÖLÜM III İŞLETMELERİN ÇEVRE PERFORMANSI 1. Çevre Performansı Değerlendirmesi ve Yararları 123 2. ISO 14031 Standard) Çerçevesinde Çevre Performans Değerlendirmesi 126 2.1. ÇPD'nin planlanması 129 2.2. Veri ve Bilginin Kullanımı 137 2.3. ÇPD'nin gözden geçirilmesi ve iyileştirilmesi 111 3. ÇPD Sonuçlarının Kullanımı 142 4. İSO 14032 Çevre Yönetimi- Çevre Performans Değerlendirmesi Örnekleri 144 BÖLÜM IV SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK KONUSUNDA ÖRNEK UYGULAMALAR Aygaz ve Sürdürülebilir Kalkınma Raporu 147 Erdemirde Kurumsal Sosyal Sorumluluk 151 Arçelik ve Sürdürülebilir Gelişme 156 Siemens, Eğitim ve Çevre 161 Unileverde Sürdürülebilirlik Çalışmaları 165 Pfizer ve Küresel İlkeler Sözleşmesi 169 Procter&Gamble'da Sürdürülebilirlik Vizyonu 173 SONUÇ 179 KAYNAKÇA . 187 EKLER 197 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil I.l: Daly Üçgeni . 54 Şekil II. 1: Kurumsal Sürdürülebilirliğin Gelişimi 64 Şekil II.2; Sürdürülebilirlik Stratejileri 73 Şekil II.3: Sürdürülebilirliğin Üç Boyutu 79 Şekil II.4; Sürdürülebilir Değer Modeli 88 Şekil II.5: İşletmenin Sosyal Paydaşları ve Bilgi İhtiyaçları 102 Şekil III. 1: Çevre Performansının Temel Unsurları 124 Şekil III.2: ÇPD Süreci...... Şekil ni.3; Çevre Performans Değerlendirmesi Süreci 128 Şekil III.4; ISO 1403rde Tanımlanan Gösterge Tipleri 131 Şekil III.5: Kuruluşun İşlemleri.... 133 Şekil III.6: Veri ve Bilginin Kullanımı 138 Şekil III.7: ÇPD Sonuçlarının Kullanımı 143 TABLOLAR LİSTESİ Tablo [.1: Rio Deklarasyonu İlkeleri 8 Tablo 1.2: Johannesburg Zirvesi Uygulama Planı 12 Tablo 1.3 :Sürdürülebilir Kalkınma Tanımları 19 Tablo 1.4: Teknoloji Neleri İkame Edemez? 24 Tablo 1.5: Sosyal Sürdürülebilirliğin Unsurları 28 Tablo 1.6: BM Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu Sürdürülebilirlik Göstergeleri.... 32 Tablo 1.7: 2002 Çevresel Sürdürülebilirlik Endeksi 51 Tablo 1.8: Gösterge Örnekleri 55 Tablo II.1: Sürdürülebilir Şirket Tanımlan 71 Tablo 11.2: Sürdülebilir Şirket ve Sermaye Türleri : 72 Tablo 11.3: Ekonomik. Sosyal, Çevresel ve Sürdürülebilirlik Göstergelerinden Örnekler 75 Tablo II.4: İdeal Sürdürülebilir Şirketin Özelikleri 76 Tablo II.5: Sürdürülebilir Şirketin Tasarımı 77 Tablo 11.6: 3P Modelinin Açılımı 78 Tablo II.7: Sürdürülebilirliğin Avantajları 91 Tablo II.8: Çevre Performansı-Finansal Performans İlişkisi 95 Tabk) II.9: Gönüllü Çevre İlkelerini Benimseyen Şirketler .- 99 Tablo II.10:Çevre Raporlarının İçeriği 101 Tablo II. 11: Sürdürülebilirlik Raporlama Rehberi - Bölümler 104 Tablo 11.12: GRİ Ekonomik, Çevresel ve Sosyal Göstergeler 105 Tablo 11.13: Temel Çevre Göstergeleri 106 Tablo 11.14: Kurumsal Sürdürülebilirlik Değerlendirme Kriterieri 109 Tablo II.15: Küresel İlkeler Sözleşmesi 110 Tablo İİ.16: Eko-Verimlilik Göstergeleri 113 Tablo İÜ. 1: Yönetim Performans Göstergelerine Örnekler 132 Tablo İÜ.2: İşlemlerin Performans Göstergelerine Örnekler 133 Tablo ili.3: Çevre Durum Göstergelerine Örnekler 135 Tablo III.4: Hedef Kitlelere Göre ÇPD Rapor İçeriği 140 Tablo III.5: ÇPD'nin Gözden Geçirilmesinde Yardımcı Sorulara Örnekler... 141