1982 Anayasasının Temel Nitelikleri Ve Getirdiği Yenilikler

ÖNSÖZ .............................................................................................................................. III KJSALTMALAR .............................................................................................................. IX I — 1961 ANAYASASININ ÖNGÖRDÜĞÜ KUVVETLERARASI İLİŞKİ VE ORTAYA ÇIKARDIĞI SORUNLAR.......................................................... 1 II — 1961 ANAYASASINA KARŞI YÖNELTİLEN TENKİTLER, ÖNERİLEN ÇÖZÜM YOLLARI VE 1971 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ.................................. 9 III — 1982 ANAYASASININ HAZIRLANIŞI VE MUHTEMEL ANAYASA TAS­ LAĞI............................................................................................................. 19 1. İlk Belirtiler.......................................................................... ........................ 19 2. Anayasanın Hazırlanması ve Bazı Gözlemler.......................................... 24 3. Anayasanın Hazırlanmasında Yararlanılan Kaynaklar ............................ 30 IV — 1982 ANAYASASININ İLK BAKIŞTA GÖZE BATAN TEMEL ÖZEL­ LİKLERİ ............. :................................................................................................ 31 1. Kazulstik Yöntem ...................................... .................................................. 31 2. Geçiş Dönemi ............................................................................................... 33 3. Daha Az Katılımcı Demokrasi Modeli........................................................... 37 4. Fazla Katılık............................................................................................ 39 5. Güçlü Yürütme............................................................................................... 41 6. Tıkanıkları Giderici Çözüm Yolları......................................................... 42 V — YASAMA ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER.......................................... 45 1. Tek Meclis Usulü........................................................................................... 45 2. Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliğine ilişkin Yenilikler ..................... 47 a) Milletvekili Seçilme Yeterliliği................................................................. 47 b) Üyelikle Bağdaşmayan işler..................................................................... 48 c) Yasama Sorumsuzluğu ve Dokunulmazlığı ...................................... 49 d) Üyeliğin Düşmesi ............................................................................ 51 e) Üyelerin Malî Statüleri...................................................................... 57 f) Andiçme.................................................................................................... 58 g) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Geriye Bırakılması ve Ara Seçim............................................................................................ 58 3. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri.............................. 60 4. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Faaliyetleri İle İlgili Yenilikler .. 65 a) Toplanma ve Tatil.............................................................................. 65 b) Başkanlık Divanı............................................................................... 65 c) Toplantı ve Karar Yeter Sayısı ........................................................... 66 d) Görüşmelerin Açıklığı ve Yayınlanması .......................................... 67 5. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 67 6. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Verimli Çalışması İçin Öngörü­len Çözüm Yolları 68 VI — YÜRÜTME ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER ..... 70 1. Cumhurbaşkanı....................................................................................... 70 a) Seçimi ve Nitelikleri.......................................................................... 70 b) Yetkileri..................................................................................... c)Tek Başına Kullanabileceği Yetkileri ve Sorumsuzluk Hali ... 79 d) Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kuruluşlar.............................................. 85 aa) Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği ............................................. 85 bb) Devlet Denetleme Kurulu........................................................... 87 cc) Cumhurbaşkanlığı Konseyi......................................................... 60 e) Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Cumhurbaşkanı Tarafından Yenilenmesi 91 2. Başbakan ve Bakanlar Kurulu................................................................. 95 a) Kuruluşu ve Göreve Başlaması......................................................... 95 b) Görev ve Sorumluluğu...................................................................... 98 c) Olağanüstü Yönetim Usulleri ........................................................... 101 d) Sivil ve Askerî Otorite Arasındaki ilişki ................. ....................... 108 3. idare......................................................................................................... 112 a) Esasları............................................................................................. 112 b) Merkezî ve Mahallî idareler......................... .................................... 115 c) Kamu Görevlileri ve Güvenceleri ..................................................... 119 d) Özerk Üniversite ve Tarafsız Radyo Televizyon .............................. 122 e) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu................................... 127 f) Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları .............................. 128 VII — ANAYASADA MALÎ VE EKONOMİK KONULARDA YASAMA VE YÜ­RÜTMEYE TANINAN YETKİLER VE ÇİZİLEN SINIRLAR .................................................................................................................. 130 1. Bütçe..................................................................................... ................ 130 2. Kamu İktisadî Teşebbüslerinin Denetimi ................................................ 133 3. Plânlama.................................................................................................. 134 4. Piyasaların Denetimi ve Dış Ticaretin Düzenlenmesi.............................. 135 5. Tabiî Servet Kaynaklarının ve Ormanların işletilmesi ............................. 139 6. Kooperatifçiliğin Geliştirilmesi................................................................ 142 7. Tüketiciler İle Esnaf ve Sanatkârların Korunması ................................... 142 VIII — YARGI ORGANINA İLİŞKİN YENİLİKLER............................................... 146 1. Genei ilkeler............................................................................................ 146 2. Mahkemelerin Kuruluşu.......................................................................... 157 3. Yüksek Mahkemeler............................................................................... 162 a) Yargıtay............................................................................................. 162 b) Danıştay............................................................................................ 163 c) Uyuşmazlık Mahkemesi.................................................................... 165 4. Sayıştay................................................................................................... 168 5. Anayasa Mahkemesi ve Anayasa Yargısı..................................................... 170 a) Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu..................................................... 170 b) Anayasa Mahkemesinin Yetkileri ve İptal Davası Açmaya Yet­kili Olanlar 174 c)Anayasaya Aykırılığının Diğer Mahkemelerde İleri Sürülmesi 186 d) Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usulü ..................... 191 e) Anayasa Mahkemesinin Kararlarının özellikleri ... ........................... 194 IX — HAK VE HÜRRİYETLERE İLİŞKİN YENİLİKLER..................................... 212 1. Genel Yaklaşım Biçimi........................................................................... 212 2. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması .............................................. 220 3. Sınırlamanın Sınırı ve ölçülülük ilkesi .................................................... 226 4. Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye Kullanılmaması............................... 238 5. Temel Hak ve Hürriyetlerin Durdurulması................................................... 243 6. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması........................................................ 249 7. Yabancıların Durumu............ ,................................................................ 251 8. Kişi Hak ve Ödevleri.................................................................................... 252 — Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevî Varlığı ......................... 252 — Zorla Çalıştırma Yasağı.................................................................... 252 — Kişi Hürriyeti ve Güvenliği............................................................... 253 — özel Hayatın Gizliliği ....................................................................... 256 — Konut Dokunulmazlığı...................................................................... 255 — Haberleşme Hürriyeti........................................................................ 255 — Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti ........................................................ 256 — Din ve Vicdan Hürriyeti .................................. ........................ ... 256 — Düşünce ve Kanaat Hürriyeti............................................................ 257 — Bilim ve Sanat Hürriyeti ................................................................... 258 — Basın ve Yayımla ilgili Hükümler..................................................... 259 — Dernek Kurma Hürriyeti .................................................................. 262 — Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı ............................ 263 — Mülkiyet Hakkı................................................................................. 264 9. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve ödevler.................................................. 265 — Ailenin Korunması ........................................................................... 265 — Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve ödevi................................................... 265 — Kıyılardan Yararlanma...................................................................... 266 — Toprak Mülkiyeti.............................................................................. 266 — Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların Ko­runması 267 — Kamulaştırma.................................................................................... 267 — Devletleştirme................................................................................... 268 — Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti ....................... ............................... 269 — Çalışma Hakkı ve ödevi ................................................................... 269 — Sendika Kurma Hakkı...................................................................... 270 — Toplu İş Sözleşmesi Hakkı.................................................................... 272 — Grev Hakkı ve Lokavt........................................................................... 273 — Ücrette Adalet Sağlanması..................................................................... 276 —Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması ............................................ 277 — Konut Hakkı.......................................................................................... 277 — Gençliğin Korunması ........................................................... ................ 278 — Sporun Geliştirilmesi ............................................................................ 278 —Sosyal Güvenlik Hakkı.......................................................................... 278 — Yabancı Ülkelerde Yaşayan Türk Vatandaşları ..................................... 279 — Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması .............................. 279 —Sanatın ve Sanatçının Korunması........................................................... 280 — Sosyal ve Ekonomik Hakların Sınırı...................................................... 280 10. Siyasî Haklar ve Ödevler............................................................................... 280 —Türk Vatandaşlığı .................................................................................. 280 — Seçme ve Seçilme ve Siyasî Faaliyette Bulunma Hakkı ........................ 280 — Siyasî Partilerle ilgili Hükümler............................................................. 281 — Kamu Hizmetine Girme ve Mal Bildirimi.............................................. 283 —Vatan Hizmeti ....................................................................................... 283 — Vergi Ödevi...................................................................................... 284 — Dilekçe Hakkı ....................................................................................... 284 DEĞERLENDİRME VE SONUÇ................................................................................ 287 YARARLANILAN KAYNAKLAR.................................................................................. 321 MADDE İNDEKSİ ...................................................................................................... 327 KAVRAM İNDEKSİ......................................................................................................... 330 MADDE METNİNE GÖRE KAVRAM FİHRİSTİ ......................................................... 335 MİLLÎ GÜVENLİK KONSEYİNDE AYNEN KABUL EDİLEN MADDELER İLE İLAVE EDİLEN VE TAMAMEN ÇIKARILAN MADDELER ............................. 344