Sağlıklı Ve Dengeli Bir Çevrede Yaşama Hakkı

İÇİNDEKİLER KISALTMALAR GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE SAĞLIKLI VE DENGELİ BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI - İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ........................................................ 15 1. Genel Olarak.................................................................................................... 15 2. Kişi Haklan ve Siyasi Haklar.......................................................................... 20 3. Sosyal Ekonomik ve Kültürel Haklar............................................................. 25 4. Dayanışma Haklan ......................................................................................... 30 II - ÇEVRE ve HUKUK............................................................................................... 46 1. Çevre Kavramı ve Tanımı................................................................................ 46 2. Çevre Sorunları .............................................................................................. 49 3. Çevre ile İlgili Hukuk Dalları......................................................................... 68 A) Çevre ve Medeni Hukuk............................................................................... 68 B) Çevre ve İdare Hukuku .................................................................................. 69 C) Çevre ve Ceza Hukuku .................................................................................. 71 Ç) Çevre ve Milletlerarası Hukuk ....................................................................... 74 4. Çevre ve Anayasa Hukuku ............................................................................. 80 5. Çevre ve Çevre Hukuku ................................................................................. 82 III-SAĞLIKLI ÇEVREDE YAŞAMA HAKKININ GELİŞİM SÜRECİ.................. 84 1. Milletlerarası Konferenslarda ve Bildirgelerde Çevre Hakkı .......................... 84 2. Bölgesel Belgelerde Çevre Hakkı ve Çok Taraflı ve İkili Andlaşmalarda Çevrenin Korunması 100 A) Bölgesel Belgelerde Çevre Hakkı ............................................................... 100 B) Çok Taraflı ve İkili Andlaşmalarda Çevrenin Korunması............................ 107 3. Anayasalarda Çevre Hakkı .......................................................................... 117 İKİNCİ BÖLÜM TÜRK ANAYASA HUKUKUNDA SAĞLIKUI VE DENGEUİ BİR ÇEVREDE YAŞA­MA HAKKI I - 1982 ANAYASASINDAN ÖNCEKİ DÖNEMDE SAĞLIKLI ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI ........................................................................................ 127 1. Osmanlı Uygulamalarında ve 1876 Kanun-ı Esasisi Döneminde Çevre Hukukuna İlişkin Düzenlemeler 127 2. 1921 ve 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunları Döneminde Çevre Hukukuna İlişkin Düzenlemeler 143 3. 1961 Anayasasında Çevre Hakkı ............................................................... 148 11-1982 ANAYASASINDA SAĞLIKLI ÇEVREDE YAŞAMA HAKKİ ........... 152 1. Genel Olarak................................................................................................ 152 2. Çevre Hakkının Unsurları ........................................................................... 156 A) Hakkın Konusu.......................................................................................... 156 B) Hakkın Sahipleri ........................................................................................ 161 C) Hakkın Yükümlüleri .................................................................................. 168 3. Çevre Hakkının İnsan Hakkı Niteliği ve Hak Kuşaklan İçindeki Yeri ........ 174 A) Çevre Hakkının İnsan Hakkı Niteliği ......................................................... 174 B) Hak Kuşakları İçindeki Yeri ...................................................................... 180 4. Çevre Hakkının 1982 Anayasasındaki Yeri ve Bundan Doğabilecek Bazı Sorunlar 189 A) Hak ve Hürriyetler Sistemindeki Yeri ve Hukuki Niteliği ......................... 189 B) Sosyal Haklar Açısından Devletin Yükümlülüğünün Sınırı ve Çevre Hakkı.............................................................................................. 195 C) Kanun Hükmünde Kararnamelerle Çevre Hakkının Düzenlenmesi ............. 201 Ç)1982 Anayasasının Genel Olarak Hürriyetlere Yaklaşım Biçimi ve Çevre Hakkı .............................................................................................. 204 a) Genel Olarak Hürriyetlere Yaklaşım Biçimi .......................................... 204 b) Bu Yaklaşımın Çevre Hakkına Etkisi ................................................... 224 5. 1982 Anayasasında Çevre Hakkını Destekleyen Başka Düzenlemeler......... 227 III - KANUNİ DÜZENLEMELERDE SAĞLIKLI VE DENGELİ BİR ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI ...................................................................... 230 1. Çevre Kanunu Öncesi Durum ...................................................................... 230 2. Çevre Kanunu ve İlgili Diğer Düzenlemeler................................................. 234 A) Genel Olarak................................................................................................ 234 B) Çevre Koruma Fonları ve Çevre Temizlik Vergisi ...................................... 237 C) Çevre Kanunundaki Başlıca Tedbirler ve Yasaklar...................................... 244 Ç) Çevre ile İlgili Yönetmelikler....................................................................... 247 3. Diğer Bazı Kanunlar. Kanun Hükmünde Kararnameler ve Tüzükler...... 248 4. Çevre ile İlgili Örgütsel Yapı ................................................................ 258 IV-KALKİNMA VE SAĞLIKLI ÇEVREDE YAŞAMA HAKKI .......................... 268 1. Ekonomi ve Çevre ................................................................................ 268 2. Ekonomik Sistemler ve Çevre ............................................................... 272 3. Sürdürülebilir Kalkınma (Çevreyi Dışlamayan Kalkınma) .................... 277 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SAĞLIKLI VE DENGELİ ÇEVREDE YAŞAMA HAKKININ KORUMA MEKANİZMASI I-MİLLETLERARASI ALANDA KORUMA ......................................................... 295 1. Genel Olarak İnsan Haklarına İlişkin Mevcut Koruma Mekanizması .... 296 2. Çevre Hakkının Milletlerarası Alanda Korunması ................................. 316 A) Çevreye İlişkin Bildirgelerde Çevre Hakkının Koruma Mekanizması .... 316 B) İnsan Haklarına İlişkin Mevcut Koruma Mekanizmasının Çevre Hakkına Uygulanabilirliği 328 C)Savaş Zamanında Çevre Hakkının Korunması ..................................... 334 II- ÜLKE BAZINDA KORUMA ........................................................................... 337 1. Çevreye İlişkin Düzenlemelerde Vatandaşın Katkısı.............................. 337 A) Haber Alma Hakkı ............................................................................... 337 B)Katılma Hakkı ..................................................................................... 341 a) Genel Olarak......................................................................................... 341 b) Mukayeseli Hukukta Durum ................................................................ 347 c) Ülkemizde Durum ................................................................................. 354 ç) Uluslararası Bildirgelerde ve Belgelerde Durum.................................... 359 C)Başvuru Hakkı ..................................................................................... 361 a) Genel Olarak.......................................................................................... 361 b) Mukayeseli Hukukta Durum ................................................................ 366 c) Ülkemizde Durum ................................................................................. 373 2. Yargı Yoluyla Çevre Hakkının Korunması............................................ 384 A) Hukukî Sorumluluk ve Çevre Hakkı ................................................... 384 a) Sorumluluğun Niteliği ........................................................................... 384 b) Milletlerarası Özel Hukuk Çerçevesinde Sorumluluk ........................... 395 c) Çevre Sigortası ...................................................................................... 397 B) Cezaî Sorumluluk ve Çevre Hakkı ....................................................... 400 a) İdarî Suç ve Cezalar............................................................................... 400 b) Adlî Suç ve Cezalar................................................................................ 413 C)İdarî Denetim ve Çevre Hakkı................................................................... 422 a) Davacı Ehliyeti ve Şartlan ......................................................................... 422 b) Uygulamada Durum .................................................................................. 427 Ç) Anayasal Denetim ve Çevre Hakkı .......................................................... 448 3. Çevre Hakkının Kullanılmasında ve Çevrenin Korunmasında Mahallî İdarelerin Rolu ............................................................................................... 458 III - ÇEVRECİ AKIMLARIN, ÇEVRE SİYASETİNİN VE EĞİTİMİNİN SAĞLIKLI VE DENGELİ ÇEVREDE YAŞAMA HAKKININ UYGULAMAYA GEÇİRİLMESİNDEKİ ROLÜ ........................ 468 1. Çevre Hakkı ve Çevrecilik ......................................................................... 468 A) Mukayeseli Hukukta Durum .................................................................... 468 B) Ülkemizde Durum .................................................................................... 472 2. Çevre Hakkı ve Siyaset ............................................................................. 477 A) Mukayeseli Hukukta Durum B) Ülkemizde Durum .................................................................................... 484 a) Yeşiller Hareketi ....................................................................................... 484 b) Parti Programlarında Çevre Siyaseti .......................................................... 488 c) Kalkınma Planlarında ve Hükümet Programlarında Çevre Siyaseti ........... 493 3. Çevre Hakkı ve Eğitim............................................................................... 495 DEĞERLENDİRME VE SONUÇ................................................................ 507 BİBLİYOGRAFYA ..................................................................................... 513